Anza Kusoma

Moja ya sababu kubwa za habari za uwongo kuwa tatizo kubwa sana ni kwamba mara mingi zinaaminika, kwa hivyo ni rahisi kudanganyika. Habari mingi za uwongo zinaandikwa pia ili kutengeneza "hali ya mshtuko”, ni kusema, hali kubwa ya kusababisha mshtuko kama vile uwoga ao hasira.

Hiyi inamaanisha kwamba ni muhimu sana kuwa mwangalifu juu ya namna yako ya kupokea habari zisizo na uhakika kama hizo. Kwa hiyo, jiulize, "Kwa nini hiyi habari ya uwongo iliandikwa? Je, ni kwa ajili ya kunishawishi kuhusu mtazamo fulani? Je, ni juu niuze biashara fulani? Ao ni kujaribu kunifanya ni cliquer ili niingie ku site internet? Je, ni mtego kwangu?"

Ukiona habari kutoka kwa chanzo ambacho haujawahi kusikia, fanya uchunguzi!

Kagua adresse web ya page unayo soma. Makosa ya uandishi  ao orthographe katika majina ya kampuni, ao extension isiyo ya kawaida ".infonet" na ".offer" kuliko ".com" ao ".ca" inaweza kumaanisha kuwa chanzo hakiaminiki.

Tambua ya kwamba watu wanao sambaza habari za uwongo wakati mwingine wanatengeneza page web, mifano za gazeti ao picha "zilizo pangwa" ambazo zinaonekana kuwa rasmi, lakini siyo kweli. Kwa hivyo, ukiona habari (post) yenye mashaka ambayo inaonekana kutokea kwenye Shirika la Afya Duniani (OMS), kwa mfano, angalia site internet ya OMS mwenyewe ili kuzibitisha kama ni ukweli.

Kumbuka, hata kama ulipata habari kutoka kwa rafiki yako wa karibu, hiyi haiifanyi kuaminika - anaweza kuwa hayafwata hatua hizi mwenyewe mbele ya kusambaza habari hiyo!

Habari ya kuaminika inakuwaka na alama mingi mbalimbali za ukweli kama vile nukuu kutoka kwa wataalamu (experts), habari ya utafiti na hesabu rasmi. Inaweza kuwa pia na maelezo kamili, wazi na iliyo zibitishwa na ushahidi kamili kutoka kwa watu kwenye eneo ya tukio. Kama hiyi mambo haiko, lazima uishakie!

Je, ushahidi unaonesha kwamba kitu fulani kweli kilitokea? Ao je, ukweli ulichaguliwa ao "kubadilishwa" ili kuunga mkono mtazamo fulani?

Logiciels za kisasa ya kubadilisha zinarahisishia watu kutengeneza picha za uwongo ambazo zinaonekana kuwa za kweli. Hata hivyo, kuna ishara fulani za onyo ambazo unaweza kuangalia. Kwa mfano, binvuli byenye habiko bya kawaida kwenye picha ao mzunguko isiyo ya kawaida kwenye picha.

Picha zinaweza pia kuwa za kweli kwa asilimia 100 lakini zinatumiwa katika hali isiyo faa. Kwa mfano, picha za buchafu inayo funika plage zinaweza kuwa za plage tofauti ao zilikamatwa miaka 10 iliyo pita, siyo tukio ya sasa inayo daiwa.

Tunaishi katika nyakati ya masaa 24 ya mzunguko wa habari. Tofauti na enzi ya kale, wakati ratiba za kuweka habari ku kartasi na kwenye njia ya mtandao inapana muda wa kubadilisha, kuchunguza ukweli na kurekebisha habari kabla ya kutangaza, habari zinaweza kufikia idadi kubwa ya watu duniani kwa cliquer tu ku bouton.

Kwa upande mwingine, wakati matangazo ya télévision na magazeti ya kila siku zinaweza kutangwa kwa kiasi fulani, habari zinazo tangazwa kwenye mitandao zinaweza endelea kupatikana kwa watu duniani kupitia mitandao.

Mara mingi zinatangazwa na kusahaulika. Hata kama ukweli wa habari unaweza kuonekana baadaye, habari hizi haziko mis à jour. Ili kuhakikisha unasoma habari ya kisasa, kuwa na tabia ya kuchunguza tarehe ambayo habari ilitangazwa.