Magonjwa ya kuambukia ni nini?

Jifunze kila kitu kuhusu nini inafanya ugonjwa kuwa wa kuambukia, wapi unatoka na ni magonjwa gani ya kuambukia ni ya kawaida katika maeneo ambapo VAW na I&I wanapatikana.

Anza Kusoma

Ugonjwa wa kuambukia ni nini?

Magonjwa ya kuambukia ni magonjwa inayo sababishwa na viumbe vinavyo itwa patojeni ambavyo vinaleta magonjwa ndani ya jamii zetu. Iyi magonjwa inaweza kusambalana kutoka kwa mazingira yetu ikiwemo chakula ao maji, kutoka kwa wanyama na bidudu bingine ao kutoka kwa watu wengine ambao wanaweza kuwa ni wagonjwa tayari. Alama na dalili zinaweza kutofautiana kulingana na ukali wa maambukizi. Kuna wakati magonjwa hayo inaweza kutunzwa kwa kupumuzika ao kwa kutumia dawa, na wakati ingine inaweza hitajika kwenda ku hospitali.

Patojeni ni nini?

Patojeni ni viumbe vidogo ambavyo vina ambukiza chanzo yenye kuwa hai kama vile wanadamu na inatumia viungo vya chanzo ili kuongezeka na kusababisha ugonjwa. Aina ine kuu za patojeni ni virusi, bakteria, shampinyo na parazite. Kwa kawaida, mfumo wetu wa kinga unaweza kutulinda na maambukizi inayo sababishwa na patojeni, lakini hata hivyo, kuna wakati patojeni zinaweza kuzidia nguvu kinga yetu ya mwili na kusababisha ugonjwa ambayo inapashwa kutunzwa. Patojeni zinaweza kusambalana katika jamii zetu kupitia njia mingi tofauti.

Angalia gisi magonjwa inasambalana

Aina za patojeni

Aina tofauti za patojeni zinasababisha aina tofauti za magonjwa. Hizi ni mifano za magonjwa yanayo sababishwa na kila aina ya patojeni:

Virusi

Virusi ni chembe ndogo sana na inaundwa na ADN ya kinga yenye kuwa na proteine. Virusi vinahitaji chanzo yenye kuwa hai ili kuongezeka na kusababisha magonjwa mingi ya kawaida ya kuambukia ambayo tunaona katika jamii zetu. Magonjwa inayo sababishwa na virusi ni pamoja na mafua, homa ya kawaida, suluba, fievre jaune, biharagabo ao varicelle, ugonjwa wa maini na COVID-19.
Bakteria

Bakteria ni viumbe vidogo sana. Katika hali ya kawaida, wanadamu tuna bakteria nzuri katika mwili yetu ambazo zinasaidia mwili yetu kutumika muzuri. Hata hivyo, kuna bakteria pia zinazo sababisha magonjwa ambayo inaweza kukufanya ugonjwe. Hizi bakteria zinaweza kusababisha magonjwa kama vile kifua kikuu, kipindupindu, kivimba ya koromeo, fievre tifoide, maambukizi ya njia ya mukoyo na tetanose.
Parazite

Parazite ni viumbe ambavyo vinaishi mbali na vyanzo (hotes) na mara mingi vinapatikana katika chakula na maji ya buchafu ao kwa kulumwa na vidudu. Parazite zinatumia viungo vya vyanzo vyayo kama vile malisho ili kwendelea kuongezeka, hali ambayo inaweza kusababisha ugonjwa wakati parazite inatowa sumu katika mwili yetu. Mfano ya magonjwa yanayo sababishwa na parazite ni malaria, ugonjwa wa usingisi ao maladie du someil na upele.
Shampinyo

Shampinyo ni viumbe vidogo kama vile chachu na ukungu ambazo zinazoweya kupatikana mu hewa yenye tunapumua, kwenye ngozi yetu ya mwili na kwenye mimea na udongo. Aina zingine za kipekee za shampinyo zinaweza kusababisha ugonjwa hasa kwa watu wenye kuwa na mfumo zaifu wa kinga ya mwili. Magonjwa ya kawaida ya shampinyo ni pamoja na homa ya uti ao menenjite, bishekera ao teigne na vidonda ndani ya tumbu ao kinywa.

Maelezo zaidi kuhusu magonjwa ya kuambukia katika maeneo ya mikutano.

An illustration of a variety of different colour virus and germ shapes

Homa za Kawaida

Homa ya kawaida inasababishwa na kundi la virusi inayo itwa “rhinovirus” na ni maambukizi inayo gusa pua na ndani ya shingo. Hiyi maambukizi ina alama kama vile vidonda ndani ya shingo, kupiga chafya, kukohola, pua kufungana, homa kidogo ao kutokwa makamasi. Homa ya kawaida ni maambukizi kidogo sana na inapungukaka kisha siku chache. Lakini kama dalili zinaendelea kuwa mubaya zaidi na kuendelea kwa zaidi ya juma moja, unapashwa kwenda kwa muganga. Homa ya kawaida pia inaweza kusababisha hali zingine kama vile ugonjwa wa kupumua “asthme” ao maambukizi ya lisikio kwa sababu mwili yako iko katika hatari kubwa ya kuambukizwa na bakteria zingine ao virusi wakati uko mgonjwa.

Homa ya mafua "Influenza"

Kila mwaka, tunapitia "msimu wa homa ya mafua" ambayo inasababishwa na virusi inayo itwa “influenza”. Dalili za homa ya mafua zinafanana kabisa za COVID-19 na zinaweza kutofautiana kulingana na kila mtu. Mara mingi, inaweza kuwa siyo kali na kuwa na dalili kama vile homa, kikohozi ao maumivu ya mwili ambayo inapunguka kisha mapumuziko na matunzo ya siku chache. Watoto pia wako katika hatari kubwa ya kupata mafua “influenza” na kwa hivyo ni muhimu kuwa mwangalifu kama mtoto wako hakunywi, hakuli ao wakati anakuwa muzaifu. Kwa bahati nzuri chanjo ya homa ya mafua inaweza pokelewa ili kuepuka kupata ugonjwa. Hata hivyo, virusi ya “influenza” inaweza kujificha na kuendelea kujibadilisha juu mwili yako isiweze kuitambua na ili iendelee kuambukiza watu. Kwa hivyo, ni muzuri kupata chanjo ya homa ya mafua kila mwaka juu mwili yako iendelee kupambana na aina mpya ya virusi influenza.

Ugonjwa wa Mikono, Migulu na Mdomo

Ugonjwa wa mikono, migulu na mdomo, unayo julikana pia kama ugonjwa wa PMB, ni maambukizi ya virusi inayo sababishwa na kundi ya virusi vinavyo itwa “enterovirus”. Ugonjwa wa PMB unapatikana zaidi kwa watoto wadogo wa chini ya umri wa miaka 5 na unaweza kuwaletea maupele ya rangi nyekundu yenye maumivu ndani ya kinywa, shingo, kwenye mikono, migulu na fasi za siri. Watoto wanaweza pia kupata homa kwa siku chache na kuwa na shida ya kumeza chakula ao maji kutokana na maumivu mu shingo. Mara mingi, ugonjwa huu siyo wa makali na unapunguka kisha siku 7 ao 10. Kwa bahati mubaya, hakuna matunzo ya moja kwa moja ya ugonjwa huu na hakuna chanjo zinazo patikana kusaidia kuzuwia maambukizi. Lakini, dalili na maumivu inayo sababishwa na ugonjwa huu zinaweza kutunzwa na dawa. Maelezo zaidi kuhusu ugonjwa wa PMB inaweza patikana katika Kituo chetu cha vifaa vya kuelimisha.

Varisele (Biharagabo)

Varisele ni maambukizi ambayo inasababishwa na virusi inayo itwa varisela-zoster. Hiyi ugonjwa inapatikana zaidi kwa watoto duniani kote lakini inaweza kupata watu wakubwa pia. Dalili zake ni homa, maumivu ya kichwa, kutokwa makamasi ao kujisikia mgonjwa mwili muzima. Alama ya maambukizi ya varisele ni dalili ya vidonda ku ngozi ya mwili ambavyo vinaweza washa na kuleta maumivu sana. Hiyi maambukizi inaweza kudumu kwa juma 2 mpaka 3. Kwa bahati muzuri, kuna hatua ambazo unaweza kukamata ili kuepuka kuambukizwa ikiwemo kupata chanjo ya virusi ya varisele. Chanjo ya varisele ni salama kabisa na inasaidia mfumo wako wa kinga kujenga kinga bora za mwili kwa kupambana na virusi ili kulindwa na ugonjwa inayo sababishwa na hiyi maambukizi. Maelezo zaidi kuhusu varisele (biharagabo) inaweza patikana katika kituo chetu cha vifaa vya kuelimisha.

Kirimi (kivimba ya koromeo)

Kirimi ao kivimba ya koromeo ni ugonjwa wa kawaida inayo sababishwa na kundi ya bakteria inayo julikana kama bakteria ya streptococcus ya kundi A. Hiyi kundi ya bakteria inaweza pia kusababisha magonjwa zingine kama vile maambukizi ya sinus, maambukizi ya ngozi na homa nyekundu ao fievre jaune. Hata kama kirimi ni ugonjwa inayo pata zaidi watoto na vijana wadogo, inaweza kupata watu wa umri wote. Alama kubwa ya kirimi ni kidonda ndani ya shingo ambayo mara mingi inafuatwa na homa na shingo kuvimba. Hiyi hali inafanya mtu aliye ambukizwa kuwa na shida ya kumeza chakula ao maji. Ukiwa na kirimi, matunzo kamili kwa kutumia antibiotike iliyo andikwa na kuagizwa na muganga wako itakusaidia kupunguza maambukizi yenyewe na kumaliza dalili za ugonjwa. Maelezo zaidi kuhusu kirimi (kivimba ya koromeo) inaweza kupatikana katika kituo chetu cha vifaa vya kuelimisha.

Kishekera (teigne)

Kishekera ao teigne ni maambukizi ya kawaida ambayo inashambulia ngozi na makucha. Ijapokuwa jina inaweza kuwa ya kuogopesha, kishekera haina uhusiano wowote na manyoka za mu mwili na inasababishwa na aina tofauti za shampinyo. Dalili za maambukizi ya kishekera kwenye ngozi ni pamoja na upele ya kufanana muviringo inayo fanana na pete. Upele hiyi inaweza pia kuongezeka pembeni ya mzunguko ya muviringo. Maambukizi katika makucha inaweza pelekea makucha kuwa na rangi tofauti, kuleta bivimbi ndogo ndogo ao mtengano wa makucha na ngozi. Hata kama hiyi siyo maambukizi ya hatari sana, inaweza kusababisha kuwashwa na inaweza kutunzwa na dawa inayo faa iliyo agizwa na muganga.

Aina zingine za magonjwa

Magonjwa yote siyo ya kuambukia. Aina zingine za magonjwa ambayo unaweza kuona kwenye mazingira ya kuishi ya mkutano ni pamoja na:

Namna mtu anaishi: namna yetu ya kuishi inaweza kuwa na vinyume kwenye afya yetu. Kujuwa kile tunacho kula, kiasi cha mazoezi (sport) na kushiriki katika shuruli ambazo zinatufanya kusikia furaha inaweza kuwa na matokeo makubwa kwa afya yetu ya kimwili na ya akili. Hiyi inaweza kusaidia kupunguza hatari ya magonjwa mingi kama vile ugonjwa wa moyo na mishipa, ugonjwa wa kisukari, ugonjwa migulu (arterite) na aina mbalimbali za kansere.

Bisanya na Vidudu: Bisanya ao kunguni habisababishi maambukizi lakini binaweza sababisha ngozi yetu kuwashwa wakati binatuluma na inaweza kuwa vigumu kubiuwa byote. Fanya usafi muzuri ndani ya nyumba yote, fula shuka za kitanda mara kwa mara na safisha fasi yenye unaishi. Uchunguzi wa mara kwa mara wa bisanya ndani ya nyumba yako inaweza pia kusaidia kutambua mapema uvamizi wa bisanya na kuhakikisha habiendeleyi naongezeka. Tafazali angalia section ya habari kuhusu vifaa vya kuelemisha.

An illustration of a a medical plus sign with pink bubbles

Kufasiria watoto kuhusu magonjwa ya kuambukia

Inaweza kuwa vigumu kufasiria watoto maneno ya kipekee kuhusiana na mikrobe na gisi maambukizi inasambalana. Zaidi ya hiyo, inaweza kuwa vigumu kuwafasiria sababu gani tunapashwa kufunika mdomo yetu wakati tunakohola ao kunawa mikono yetu mara kwa mara! Jisikie huru kuchunguza Eneo ya Watoto ili kupata vifaa vya kuelemisha ambavyo vinaweza kusaidia kufundisha watoto kuhusu hatua na mbinu ambazo wanaweza kutumia ili kujilinda na magonjwa ya kuambukia.

Tembelea Eneo ya Watoto

Magonjwa ya kuambukia ni nini?

Ugonjwa wa kuambukia ni nini?

Patojeni ni nini?

Aina za patojeni

Virusi

Bakteria

Parazite

Shampinyo

Maelezo zaidi kuhusu magonjwa ya kuambukia katika maeneo ya mikutano.

Aina zingine za magonjwa

Kufasiria watoto kuhusu magonjwa ya kuambukia